Bisedë me stërnipin e Isa Hizmos, Halilin

Kam dëgjuar për Isain, na thotë Halili, stërnipi i tij, që kur isha 10 vjeç, në vitin 1935 e 1936. Në këto vite erdhi ne Shqipëri një djalë i tij, Fejzullai, të cilin e kam takuar dhe unë. Ai na foli për Isain duke na treguar për jetën e tij dhe tërë Hizmajt që ishin në Turqi.

            Për Isain në fakt është shkruar pak. Flitet për të në Historikun e fshatit tonë. Është shkruar diçka në gazetën “Bashkimi” dhe në gazetën “Fitorja” (gazetë e Sarandës në vitet 1970-1990), si dhe ne “Fterra jonë” ( e botuar këto tre vjetët e fundit). Por më shumë Isain e ruan kujtesa e të moshuarve fteriotë, si një njeri me shkollë të madhe, si një Hoxhë me emër, si Hoxhë i “Sulltanatit”

            Ka lindur në Fterrë rreth vitit 1840 në një familje fshatare. Prindërit e tij ishin Ahmet Hizmo dhe Nislo Hizmo (Dusha), që lindën dy djem, Isain e Idrizin, dhe pesë vajza: Salihenë, Xhekon, Hazimenë, Minenë dhe Saranë.

            Mësoi që fëmijë në xhaminë e fshatit mënyrën e të falurit musliman dhe bashkë me të dhe gjuhen e folur turke. Xhaxhai i tij Mustafa Hizmo, që ishte hoxhë në Delvinë e Janinë, e mori me vete . Nuk dimë se çfarë shkolle mbaroi, por dimë që pastaj e dërgoi në gjimnazin “Zosimea” të Janinës, të cilin e përfundoi me rezultate të larta. Mbaj mend që gjysh Idrizi më këshillonte që të mësonim si Isai.

            Më vonë vazhdoi Universitetin e Stambollit në Fakultetin Drejtësi e Teologji , të cilin e përfundoi me rezultate të shkëlqyera . U emërua pedagog në atë fakultet. Në punën e tij u shqua . Në vitin 1878 u caktua me detyrën e Dekanit në Fakultetin Drejtësi e Teologji në Universitetin e Stambollit dhe Hoxhë i Oborrit të Sulltanit, ku u njoh dhe u miqësua me jo pak klerikë të vendit. Aty u lidh me miqësi me Rektorin e Universitetit të Stambollit, Hasan Tahsinin. Dimë se është njohur me vëllezërit Sami e Naim Frashëri, Ismail Qemalin, Bajo Topullin e Dr. Ibrahim Temon. Në vitin 1879 ishte anëtar i Shoqërisë së të shtypurit të shkronjave shqip të Stambollit dhe i komisionit që hartoi alfabetin e Stambollit. Midis klerikëve dhe intelektualëve të atjeshëm njihej me emrin Isa Shefki Gjirokastriti. (Shefki ishte titull fetaro-pedagogjik). Për t’u përmendur është fakti se diploma e Hivzi Bezhanit, që kishtë përfunduar Fakultetin Drejtësi–Teologji në StaMboll, më 1908, ka firmëne Dekanit të Fakultetit Isa Shefki .

            Dihet që Isai asnjëherë nuk e harroi vendlindjen dhe shumë djem të fshatit i mori në Stamboll dhe i ndihmoi për tu regjistruar nëpër shkolla e për të bërë punë të ndryshme. Kështu Fakultetin e Drejtësisë e Teologjisë e mbaruan: Hivzi Bezhani, Avdul Mita, Hasan Mita, Meto Mehmeti, Sheme Dauti, Fetan Zani, Selim Gjonika, Laze Çipi, Idriz Avreci, Hamdi Mita, Shaqo Gjoni etj. Në fakultetin Ushtarak kanë qënë Hasan Hizmo dhe dy djem të tjerë, njëri nga  Kondajt dhe tjetri nga Maçajt.

            Isai edhe gruan e mori nga Fterra, nga fisi Mato, e cila ishte halla e Halil Matos. Nga kjo martesë lindi një vajzë që quhej Hanife (martuar në Stamboll me Ahmet Bej Borshin).Pas vdekjes së gruas së parë u martua me një vajzë nga Çamëria të fisit me emër, Dinajve. Me gruan e dytë pati dy djem, Hajriun dhe Fejzullahun. Me dëshirën e gjyshit Idriz dhe në kujtim të Isait e djalit të tij, djemve të mi u vura emrat Fejzi e Isa.

            Fejzullai, kur erdhi në Shqipëri, na pat thënë se Isai kishte vdekur para 20 vjetësh, që i bie rreth vitit 1915.

            Koha bën punën e saj. Sistemi i kaluar e izoloi Shqipërinë. Kështu që kemi 60 vjet që kemi shkëputur lidhjet me trashëgimtarët e Isait në Stamboll e gjetkë. Fevzi Zani, kur erdhi në Fterrë, na pat thënë se një djalë nga fisi i Isait është doktor me emër.

Marrë nga gazeta "Fterra jonë"  Nr.18 – shkurt, 2000