NJERËZ TË DIJES - BIJ TË FTERRËS SONË

            Dija është shprehje e aftësisë psiqike, është shprehje e edukatës arsimdashëse të familjes e të fshatit tonë, është shprehje e punës studjuese e intelektuale me vullnet nga vetë fteriotët, si dhe e kushteve të zhvillimit të shoqërisë në përgjithësi.

            Në fshatin tonë, të paktën në këta të dy shekujt e fundit, janë shquar dhe fteriotët me zgjuarsi natyrale e mënçuri popullore; dhe fteriotë të kultivuar në procesin e shkollimit e të studimit; dhe krijues popullorë; dhe krijues letrarë e shkencorë.

Ndër të parët fteriotë me dije që njohim është përmendur Mulla Lazo Fterra, i cili, në vitet ‘30-’40 të shekullit të 19-të, ka qenë këshillëtar-sekretar i Zenel Gjolekës, veçanërisht në kohën e organizimit dhe të zhvillimit të Kryengritjes së Tanzimatit.

Bijtë e fshatit tonë u kultivuan në mënyrë të veçantë duke shkuar në kurbet, veçanërisht nëpër shkolla, kryesisht për hoxhë e kadi(jurist). Nuk dimë kush është i pari, por një gjë është e saktë: gati çdo derë kishte një njeri në kurbet. Kjo del dhe në kujtesën e popullit dhe në foklorin e tij.

Është kuptimplotë dialogu i njohur: - Nga je ti?… - Qënke nga fshati: 80 shtëpi - 100 hoxhë.Nuk dimë se kush është goja e parë që e ka formuluar këtë ide, por e saktë është që kjo thënie u transmetuar nga brezi në brez, madje nga njerëz të ditur të krahinës Kurvelesh-Bregdet e në gjithë Labërinë. Kjo sepse bij të Fterrës kanë shërbyer si hoxhë, duke përhapur dijen e kohës në krahina të ndryshme, veçanërisht në fshatrat e Kurveleshit e të Labërisë, ndërmjet zonës Delvinë-Gjirokastër e deri në Vlorë.

            Hoxhët, veçanërisht në fundin e shekullit të kaluar dhe në fillimet e këtij shekulli, ishin nga njerëzit më të ditur të kohës. Ata qenë mësuesit dhe patriotët e asaj periudhe. Kanë lënë emër 30-40 të tillë. Më i përmendur mbahet Isa Hizmo, i cili në periudhën e Lidhjes së Prizërenit ka qenë hoxhë i Sulltanatit në kryeqytetin e Perandorisë Turke, madje, sipas gojës së brezave, ka qenë edhe dekan i fakultetit teologjik-juridik në Stamboll, kur Hasan Tahsini ishte Rektor Universiteti në kryeqytetin e Perandorisë. Më i fundit hoxhë me emër, që arriti dhe brezi ynë i moshës 40-50 vjeç e lartë,është hoxhë Bezhani.

Pas viteve ‘40-‘60-të të këtij shekulli, feja,  si kudo në Shqipëri,  mori goditjen e madhe.  Por, pavarësisht nga kjo, është fakt që fteriotët në fillim të këtij shekulli, veçanë-risht në vitet ‘20-të, e drejtuan vëmendjen veçanërisht në rrugën e mësuesisë dhe të nëpunësit në përgjithësi. Brezi i parë i mësuesve: Selim Gjonika, Neim Zani, Lame Xhama, Xhevdet Kofina, Hiqmet Shehu, Safet Kofina e të

tjerë, mbeten mësuesit më me emër, jo vetëm për ne fteriotët, por shumë më gjerë, deri në nivelin krahinor e kombëtar. Lame Xhama është “Mësues i Popullit”, ndërsa të tjerë janë Mësues të Merituar e mësues me emër.

Në vitet ‘50-’90 nga fshati ynë kanë mbaruar shkollat e larta jashtë e brenda Shqipërisë rreth 250 djem e vajza fteriotë. Rreth 20 kanë kryer studimet jashtë shtetit. Këto janë shifra maksimale në raport me popullsinë e fshatit tonë. Këto janë dhe vitet kur ne kemi patur zhvillimin më të madh arsimor sasior e cilësor, veçanërisht në fushën e mësuesisë,të mjekësisë,të artit e kulturës të ekonomisë, të ushtrisë e degëve të tjera të jetës. Aktualisht janë pesë bij nga Fterra jonë që kanë fituar titullin profesor: Ismet Elezi, njeriu i shquar në 2000 shkencëtarët e Botës për vitin 1999, profesor  në  drejtësi, Besin  Elezi në mje-kësi, Muzafer Korkuti në arkeologji, Sezai Braho në mjekësi, Hamlet Bezhani në gjuhësi. Janë jo pak të tjerë me tituj shkenco-rë nga doktor i shkencave e deri asistent/ profesorë, si: Jakup Mato në art e kulturë, Zeko Braho për historinë e arsimit, Hamza Memi e Edip Bezhani në mjekësi, Zaçe Malo në veteri-nari, Vehap Bezhani në gjeologji, Kudret Mita në ushtri, etj.

Në fushën e dijes, të shquar janë edhe juristi Nafiz Bezhani, skrimtarët Bardhyl Xhama e Vullnet Mato, poetët Sulejman e Agim Mato, dramaturgët e artistët Sheri Mita e Ilir Bezhani, gazetari i shquar i televizionit Xhemal Mato, farmacistja Naze Hizmo, inxhinieri hidroenergjetik Islam Zhupa dhe inxhinieri tipograf  Lirim Ruko, kimisti Ismet Hizmo, njohësi i proble-meve ushtarake Bajram Sadiku, i proble-meve të naftës e të tregtisë së jashtme Dilaver Shkurti, etj. specialistë të fushave të ndryshme, emrat e të cilëve, u kërko-jmë ndjesë, që nuk mundëm t’u përmendim emrat.

            Brezi i ri i sotëm e ruan dhe po e vazhdon traditën e arsimdashjes, që duket dhe në bijtë fteriotë që banojnë në Tiranë, Vlorë, Sarandë e gjetkë. Jo pak, me sa dimë ne, kanë shku-ar për studime dhe jashtë shtëtit. Sedra për t’u bërë dikush është e dukshme.

            Kjo është tradita jonë, tradita e punës për të fituar dije e për të përhapur kulturë. Edhe botimi i gazetës “Fterra jone”  është shprehje e kulturës së fshatit tonë, i njohur në gjithë Republikën si fshat i vogël, por me arsim e kulturë-dashje të madhe.

            Emri i fituar me dije dhe aftësi është më jetëgjatë se emri i fituar me çdo pozitë tjetër. Dija të bën të virtytshëm e të mban larg të keqes. Ndaj dhe fteriotët kanë ditur të përballojnë çdo kohë, sado të  vështirë, me urtësi e mirësi

                               Guro ZENELI